Trái phiếu là gì?

Trái phiếu là một công cụ tài chính xác nhận nghĩa vụ trả nợ gốc và lãi của tổ chức phát hành (doanh nghiệp hoặc chính phủ) đối với nhà đầu tư sở hữu trái phiếu.

Khi một nhà đầu tư mua trái phiếu, nghĩa là họ đang cho tổ chức phát hành vay tiền và đổi lại, tổ chức phát hành đó đồng ý trả cho nhà đầu tư các khoản lãi định kỳ và trả lại số tiền gốc của khoản vay khi trái phiếu đáo hạn.

Thu nhập của trái phiếu được gọi là lợi tức (bond yield) – là khoản tiền lãi được trả cố định thường kỳ của tổ chức phát hành cho trái chủ và không phụ thuộc vào tình hình kinh doanh của đơn vị phát hành.

Lợi tức thường được biểu thị bằng một con số phần trăm (%) so với mức giá thị trường hiện tại của trái phiếu.

Lợi tức trái phiếu thường được sử dụng để so sánh giá trị tương đối của các trái phiếu khác nhau hoặc để xác định lợi tức tiềm năng của khoản đầu tư trái phiếu.

Chủ thể phát hành và người sở hữu trái phiếu

Chủ thể phát hành trái phiếu có thể là Chính phủ, Chính quyền địa phương hoặc Doanh nghiệp

Người sở hữu trái phiếu hay còn gọi là trái chủ, có thể là cá nhân, Doanh nghiệp hoặc Nhà nước.

Trái phiếu thường được xem là sản phẩm chứng khoán ít rủi ro hơn so với cổ phiếu, mặc dù mức độ rủi ro có thể phải xem xét thêm các điều kiện về chủ thể phát hành và các quy định các được đề cập trong hợp đồng phát hành.

Ví dụ, Trái phiếu Chính phủ sẽ ít rủi ro hơn Trái phiếu Doanh nghiệp vì Chính phủ thường có rủi ro vỡ nợ thấp hơn Doanh nghiệp.

Trái phiếu có kỳ hạn dài hơn, hoặc được phát hành bởi các Doanh nghiệp có xếp hạng tín nhiệm thấp hơn, sẽ có rủi ro cao hơn, và lãi suất cũng cao hơn tương ứng.

Đọc thêm: Cổ phiếu là gì?

Thời hạn trái phiếu

Trái phiếu là một công cụ của thị trường vốn trung và dài hạn quan trọng cho các doanh nghiệp và nền kinh tế, qua đó hỗ trợ giảm áp lực lên kênh tín dụng ngân hàng.

Thời hạn của trái phiếu là khoảng thời gian từ ngày phát hành đến ngày người phát hành hoàn trả gốc và lãi. Trái phiếu có thời hạn khác nhau, trái phiếu trung hạn có thời gian từ 1 năm đến 5 năm. Trái phiếu dài hạn, có thời gian từ 5 năm trở lên.

Trái phiếu là chứng khoán nợ, vì vậy khi công ty bị giải thể hoặc phá sản, người nắm giữ trái phiếu được ưu tiên thanh toán trước cổ đông nắm giữ cổ phiếu. Khác với người nắm giữ cổ phiếu, trái chủ (người nắm giữ trái phiếu) không có quyền tham gia vào hoạt động của công ty.

Trái phiếu không phải là sản phẩm tiền gửi tiết kiệm ngân hàng. Trái phiếu thường có độ rủi ro cao hơn các sản phẩm tiết kiệm ngân hàng và phần chênh lệch cao hơn so với lãi suất tiết kiệm chính là phần bù rủi ro mà nhà đầu tư chấp nhận khi mua trái phiếu doanh nghiệp.

Do đó, nhà đầu tư nên có trách nhiệm xem xét cẩn thận các điều khoản và tự đánh giá mức độ rủi ro trong việc đầu tư trái phiếu, và tự chịu trách nhiệm về các quyết định đầu tư của mình.

Phân loại Trái phiếu

Có nhiều loại trái phiếu khác nhau, tùy thuộc vào từng tổ chức phát hành, kỳ hạn, lãi suất và các đặc điểm khác, được phân loại cụ thể như sau:

• Dựa trên đơn vị phát hành:
  • Trái phiếu doanh nghiệp: được phát hành bởi các Doanh nghiệp và thường có rủi ro nếu Doanh nghiệp đó không có khả năng trả lãi hoặc trả gốc đúng hạn.
  • Trái phiếu địa phương: Là trái phiếu được phát hành bởi chính quyền các địa phương, và thường được miễn thuế thu nhập để hấp dẫn các nhà đầu tư hơn.
  • Trái phiếu chính phủ: hay còn gọi là Trái phiếu kho bạc, được phát hành và bảo lãnh từ Chính phủ, là trái phiếu an toàn nhất vì rủi ro vỡ nợ của Chính phủ thường là rất thấp.
• Dựa vào hình thức trái phiếu: Chia thành trái phiếu vô danh và trái phiếu ghi danh. Trong đó, trái phiếu vô danh được hiểu là không ghi tên của người mua vào trong sổ sách của tổ chức phát hành. Ngược lại, trái phiếu ghi danh thì có ghi tên của người mua vào trong sổ sách.
• Dựa vào lợi tức: lãi suất cố định, lãi suất thả nổi, lãi suất bằng không

Mục đích phát hành Trái phiếu

Một số lý do mà các tổ chức hoặc Chính phủ lựa chọn phát hành trái phiếu như:

• Huy động vốn: Đây là một trong những mục đích chính của các tổ chức phát hành, để sử dụng cho các mục đích khác nhau như các hoạt động tài chính của tổ chức, đầu tư vào các dự án mới, hoặc là trả nợ hiện có.
• Tài trợ cho các dự án dài hạn: Bằng việc phát hành trái phiếu với các kỳ hạn dài, Tổ chức phát hành có thể phân bổ chi phí của dự án trong một khoảng thời gian dài hơn và trả nợ theo từng đợt, nhằm làm giảm áp lực trả nợ của dự án.
• Đa dạng hóa nguồn vốn: giảm phụ thuộc vào việc huy động vốn vào một nguồn duy nhất như các tổ chức tín dụng hoặc ngân hàng.
• Nâng cao uy tín tín dụng: Bằng việc phát hành trái phiếu, tổ chức phát hành có thể chứng minh với thị trường và nhà đầu tư rằng, họ có khả năng vay tiền và đủ khả năng trả lãi định kỳ. Điều này có thể giúp nâng cao uy tín tín dụng của tổ chức phát hành và giúp tổ chức phát hành có thể tiếp cận các nguồn vốn lớn hơn một cách dễ dàng hơn trong tương lai.

Điều quan trọng cần lưu ý là việc phát hành trái phiếu liên quan đến việc nhận nợ, có thể mang lại một số rủi ro và nghĩa vụ nhất định cho tổ chức phát hành. Trước khi phát hành trái phiếu, một nhà phát hành nên xem xét thận trọng khả năng tài chính của mình để thực hiện các khoản lãi và thanh toán gốc cần thiết khi đến hạn.

5 nguyên tắc phát hành trái phiếu

Việc phát hành trái phiếu được thực hiện theo 5 nguyên tắc sau:

• Doanh nghiệp phát hành trái phiếu theo nguyên tắc tự vay, tự trả và tự chịu trách nhiệm về hiệu quả sử dụng vốn;
• Các hoạt động phát hành trái phiếu phải đảm bảo công khai, minh bạch, công bằng, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của nhà đầu tư;
• Việc phát hành trái phiếu để cơ cấu lại nợ phải đảm bảo nguyên tắc không phát hành trái phiếu ra thị trường quốc tế để cơ cấu lại nợ bằng đồng Việt Nam;
• Đối với phát hành trái phiếu để đầu tư cho các chương trình, dự án, doanh nghiệp phát hành phải đảm bảo duy trì tỷ lệ vốn chủ sở hữu tối thiểu là 20% trong tổng mức đầu tư của chương trình, dự án;
• Đối với trường hợp doanh nghiệp phát hành trái phiếu ra thị trường quốc tế, ngoài việc tuân thủ quy định của Nghị định này còn phải tuân thủ quy định của pháp luật về vay và trả nợ nước ngoài.

Mệnh giá và thị giá trái phiếu là gì?

Mệnh giá trái phiếu

Mệnh giá trái phiếu hay giá trị danh nghĩa của trái phiếu, là giá trị cố định được ghi trực tiếp trên trái phiếu. Giá trị này được xem là số vốn gốc, thể hiện số tiền người phát hành phải hoàn trả khi trái phiếu đến hạn.

Ví dụ, nếu một nhà đầu tư mua một trái phiếu có mệnh giá 100 triệu, thì họ sẽ nhận được 100 triệu khi trái phiếu đáo hạn.

Mệnh giá trái phiếu còn được xem là căn cứ để xác định số lợi tức tiền vay mà người phát hành phải trả cho người sở hữu.

Ví dụ, nếu một trái phiếu có mệnh giá là 100 triệu và lãi suất là 10%/năm, trái chủ sẽ nhận được khoản thanh toán lãi hàng năm là 10 triệu (10% của 100 triệu).

Hiện nay có khá nhiều loại trái phiếu tùy thuộc vào nhà phát hành là ai và đối với mỗi loại trái phiếu khác nhau thì sẽ có mệnh giá quy định khác nhau.

Thị giá trái phiếu

Thị giá trái phiếu là mức giá hiện tại của trái phiếu được giao dịch trên thị trường tài chính.

Mức giá này phản ánh cung và cầu đối với trái phiếu tại thời điểm đó, và có thể thay đổi theo thời gian tùy thuộc vào nhiều yếu tố, bao gồm mức độ tín nhiệm của tổ chức phát hành, các điều khoản và điều kiện của trái phiếu cũng như lãi suất thị trường.

Thị giá của trái phiếu rất quan trọng vì nó xác định lợi tức mà nhà đầu tư có thể mong đợi nhận được từ khoản đầu tư của họ.

Nếu nhà đầu tư mua một trái phiếu với mức giá thị trường thấp và giữ nó cho đến khi đáo hạn, thì họ có thể bán nó để kiếm lời phần chênh lệch giá nếu giá thị trường của trái phiếu đó tăng lên.

Và ngược lại, nếu nhà đầu tư đó mua một trái phiếu tại mức giá thị trường cao và giá thị trường sau đó giảm xuống, họ có thể sẽ bị lỗ cho khoản đầu tư của mình.

Đây là yếu tố quan trọng để bạn phân biệt sự khác nhau giữa thị giá và mệnh giá cổ phiếu. Mệnh giá cổ phiếu là một mức giá cố định ghi trên trái phiếu, còn thị giá là giá trị biến đổi theo từng điều kiện thị trường khác nhau.

Những rủi ro thường gặp khi đầu tư Trái phiếu

Rủi ro lãi suất

Khi lãi suất tăng, giá trị của trái phiếu hiện tại có thể giảm, vì các trái phiếu mới phát hành sẽ có lãi suất cao hơn, theo lãi suất tăng của thị trường. Dẫn đến lợi tức của trái phiếu hiện tại không đủ hấp dẫn để trái chủ hiện tại nắm giữ.

Rủi ro tín dụng

Nếu tổ chức phát hành trái phiếu không đủ khả năng thanh toán đúng hạn, trái chủ có thể không nhận được thanh toán gốc và lãi như đã cam kết

Rủi ro lạm phát

Khi lạm phát và chi phí sinh hoạt tăng nhanh hơn so với lợi tức đầu tư trái phiếu, thì sức mua của nhà đầu tư sẽ giảm và có thể thu về mức lợi suất âm, bào mòn lợi nhuận của trái chủ.

Rủi ro thanh khoản

Thanh khoản được hiểu là khả năng chuyển đổi thành tiền của tài sản. Nếu trái phiếu đang nắm giữ có quy mô thị trường nhỏ, không được giao dịch rộng rãi, thì trái chủ sẽ khó bán khi cần gấp trong thời gian ngắn, buộc phải bán trái phiếu với giá thấp hơn nhiều so với dự định ban đầu.

Rủi ro chính sách

Bao gồm rủi ro về việc thay đổi chính sách, luật pháp hoặc bất ổn kinh tế, chính trị ở nước nơi tổ chức phát hành đặt trụ sở có thể ảnh hưởng đến khả năng thanh toán lãi và gốc của tổ chức phát hành.

Rủi ro tỷ giá

Xảy ra khi bạn đầu tư một trái phiếu có mệnh giá phát hành bằng ngoại tệ, những thay đổi về tăng hoặc giảm tỷ giá hối đoái có thể ảnh hưởng đến giá trị của trái phiếu và lợi nhuận của nhà đầu tư.

Một số lưu ý khi mua trái phiếu

Nhà đầu tư có thể mua trái phiếu trực tiếp từ tổ chức phát hành trên thị trường sơ cấp hoặc trên thị trường thứ cấp thông qua các nhà môi giới.

Để tìm mua trái phiếu uy tín, nhà đầu tư cần cẩn trọng lựa chọn theo các tiêu chí sau:

• Tìm mua trái phiếu từ những tổ chức phát hành uy tín, có tín nhiệm, có tiềm lực tài chính, khả năng thanh toán đúng hạn
• Nếu có nhu cầu giao dịch, mua bán, nhà đầu tư có thể thực hiện trên thị trường thứ cấp để không bị ảnh hưởng danh mục.
• Kỳ hạn trái phiếu: thông thường kỳ hạn càng dài, lãi suất càng cao và rủi ro cũng cao hơn
• Luôn tích lũy, nâng cao kiến thức để biết được nguyên tắc vận hành của trái phiếu, đánh giá doanh nghiệp kỹ lưỡng để mua được trái phiếu với lãi suất phù hợp.
• Nên chọn loại trái phiếu có thanh khoản, có đảm bảo để đầu tư, hạn chế rủi ro thấp nhất.
• Phí và lệ phí: Luôn tìm hiểu và nắm chắc các loại phí và lệ phí khi nắm giữ trái phiếu, phí mua bán, phí lưu ký, phí mua lại của tổ chức phát hành,…
• Nên đa dạng hóa danh mục đầu tư cả trái phiếu, cổ phiếu và tiền gửi tiết kiệm để vừa hạn chế rủi ro, vừa đạt lợi nhuận cao.

So sánh giữa mua trái phiếu và gửi tiết kiệm

Để ra quyết định nên mua trái phiếu hay gửi tiết kiệm, bạn cần xác định rõ mục tiêu tài chính và ưu nhược điểm của mỗi loại hình.

Xem thêm: Xây dựng kế hoạch tài chính cá nhân hướng tới mục tiêu ổn định về tài chính.

Thông qua những chia sẻ ở trên, anhthucfx đã giải đáp cho người đọc những băn khoăn về trái phiếu, những đặc điểm và rủi ro khi sở hữu trái phiếu, cũng như giúp bạn trả lời câu hỏi có nên mua trái phiếu hay không.

Đầu tư Trái phiếu cũng là một kênh đầu tư tốt để đa dạng hóa danh mục đầu tư và có được nguồn thu nhập ổn định tiềm năng. Tuy nhiên, các bạn cũng nên tìm hiểu thật kỹ uy tín của các tổ chức phát hành, các điều khoản đính kèm trong hợp đồng phát hành trước khi đầu tư.

Hoặc tốt nhất bạn nên tham khảo ý kiến của cố vấn tài chính hoặc các nhà đầu tư chuyên nghiệp trước khi đầu tư để có được một danh mục tài sản an toàn và tăng trưởng bền vững hơn nhé.